Dziecko codziennie słyszy określenia dotyczące orientacji przestrzennej (na, pod, po lewej, prawa ręka itp.), jednak nie zawsze je rozumie i nie zawsze się do nich stosuje. O ile łatwiej przychodzi mu rozumienie i wykorzystywanie w codziennym życiu określeń dotyczących kierunków typu nad, pod, za, obok itp. to znacznie trudniejszym wyzwaniem staje się odróżnianie stron prawa –lewa. Kształtowanie się u dziecka orientacji przestrzennej jest procesem złożonym, na który składa się wiele czynników. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć środowisko rodzinne, w którym uczenie się i ćwiczenie pewnych umiejętności często jest po prostu niezamierzone.

Orientacja w prawej i lewej stronie własnego ciała różni się od orientacji w prawej i lewej stronie otaczającego świata. Pierwsza ustalona jest bezwzględnie, co oznacza, że w naszym ciele niezaprzeczalnie wyróżniamy jego prawą i lewą stronę. Druga natomiast uzależniona jest od położenia człowieka w przestrzeni. Większość dzieci dopiero między 11 a 12 r. ż potrafi określić położenie przedmiotów w przestrzeni, określając, że jakiś przedmiot znajduje się na prawo od innego.

Trudności związane z kształtowaniem się orientacji przestrzennej szczególnie uwidaczniają się na lekcjach wychowania fizycznego, w sytuacjach gdy nauczyciel wymaga od ucznia ustawienia się w wyznaczonym miejscu (np. za ławeczką), poruszania się w ustalonym kierunku (np. 3 kroki do przodu), czy wykonywania ruchów poprzez naśladowanie i ściśle wiążą się z obniżona percepcją wzrokową co z kolei powoduje znaczne trudności w wywiązywaniu się z obowiązków szkolnych, ujawniających się w pisaniu, czytaniu i rysowaniu.

I tak w zakresie pisania można zaobserwować trudności np. z przepisywaniem, pisaniem z pamięci i ze słuchu, zapamiętywaniem kształtu liter, myleniu liter o podobnych kształtach (np. m-n, e-c, ł – t, d-b), pomijaniu drobnych elementów graficznych w literach np. ó, ż, odwracaniu kolejności liter i całych wyrazów. Litery wybiegają poza linie, między nimi występują znaczne odstępy. Wolne jest tempo pisania. Trudności występują także z odwzorowywaniem kształtów, np. figur geometrycznych. Rysunki są ubogie w szczegóły, zakłócone w nich są proporcje pomiędzy elementami, np. człowiek większy od domu.

W kształtowaniu orientacji przestrzennej ważne jest opanowanie umiejętności związanych z orientacją w schemacie własnego ciała (tu jest nos, stopa, szyja, głowa, oko itp.), określaniem położenia przedmiotów względem siebie (obok mnie, po mojej prawej stronie, przede mną, za mną, pod itp.), określaniem położenia przedmiotów względem innych niezależnie od swojej osoby (np. kubek stoi po prawej stronie talerza, rysowanie szlaczków, odwzorowywanie wzorów itp.), co znajdzie odzwierciedlenie w zachowaniu prawidłowego kierunku pisania i kolejności znaków graficznych. Pamiętając o wzajemnym powiązaniu się trudności w kształtowaniu się orientacji kierunkowej oraz percepcji wzrokowej. W tym zakresie po opanowaniu wyżej wymienionych umiejętności można zacząć pracę na materiale literopodobnym, szczególnie w obrębie tych liter, które są mylone przez dziecko na zasadzie odwracania kształtów, wyszukiwania wskazanych liter, kształtów.

Chcąc wesprzeć Państwa dziecko w osiąganiu tej niezwykle potrzebnej w codziennym życiu umiejętności przygotowaliśmy kilka propozycji ćwiczeń, które z powodzeniem można wykorzystać w domu.

Życzymy miłej zabawy 

 

Propozycje ćwiczeń z dzieckiem.

Ćwiczenie 1

Cel: wspomaganie orientacji kierunkowej względem innych przedmiotów.

Dorosły rozmawia z dzieckiem na temat ilustracji określając, gdzie znajdują się poszczególne elementy względem innych (np. Dom znajduje się na środku obrazka. Nad domem świeci słońce. Część słońca jest za chmurą. Chmura zasłania słońce. Po prawej stronie domu rośnie drzewo. Pod drzewem po jego lewej stronie leży jabłko. Jabłko leży po prawej stronie domu, między domem a drzewem. Z lewej strony domu rośnie kwiatek. Na kwiatku siedzi motyl.). Następnie dorosły zadaje dziecku pytania dotyczące położenia poszczególnych elementów w przestrzeni (np. Gdzie jest motyl? Gdzie rośnie drzewo? itd.)

 

 

Kolejnym krokiem jest pomalowanie przez dziecko poszczególnych elementów obrazka z zał. nr 1, wycięcie ich po liniach i ułożenie na kartce zgodnie z poleceniem dorosłego. Przyklejając każdy element dziecko powinno jeszcze raz stosować określenia położenia przedmiotów (np. ptak leci nad drzewem).

 

 

Ćwiczenie 2

Cel: kształtowanie orientacji kierunkowej w zakresie odróżniania stron prawa – lewa.

Dorosły układa przed dzieckiem wybrane owoce i warzywa. Po środku ustawia dwie tace, na które dziecko będzie kładło wskazany owoc lub warzywo. Ważne jest, aby dziecko znało nazwy wybranych owoców i warzyw. Dorosły wskazuje dziecku, która taca leży po prawej, a która po lewej stronie dziecka. Można wybrać tace w dwóch różnych kolorach tak, aby dziecko kojarzyło kolor z kierunkiem (np. zgodnie z oznaczeniem kolorów na kranie czerwony – lewa, niebieski – prawa ). Następnie dorosły informuje dziecko, iż trzeba posegregować zgromadzone produkty. – Na prawej tacy będziemy kładli wszystkie owoce, a na lewej warzywa. Dziecko układa na wybranej tacy konkretne produkty.

To ćwiczenie można wykonywać z dowolnymi produktami, np. segregując zakupy na stole, a następnie układając je do wyznaczonych miejsc (np. wszystkie owoce ułóż w górnym rogu lewej krawędzi stołu, wszystkie warzywa w lewym dolnym rogu, napoje ustaw na środku stołu itd.)

 

 

Ćwiczenie 3

Cel: usprawnianie orientacji przestrzennej w zakresie położenia przedmiotów względem siebie.

Dziecko wybiera 5 zabawek (takich, które są stosunkowo niewielki i zmieszczą się na stole). Dorosły prosi o ułożenie ich w taki sposób, aby jedna z nich znalazła się w środku, a pozostałe wokół niej.

 

 

Dorosły wyjaśnia dziecko położenie samochodzika informując, że leży on po środku, między robotem, misiem, pajacem i konikiem. Nad samochodem jest miś. Pod samochodem jest konik. Z boku po jego lewej stronie jest robot. Po drugiej stronie, po prawej jest pajacyk.

Następnie dorosły zmienia układ i prosi dziecko, aby dokładnie opisało położenie kolejnych obiektów względem wybranego. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy.

 

Ćwiczenie 4

Cel: ćwiczenie orientacji kierunkowej względem innych obiektów.

Dorosły wyjaśnia dziecku dokładne położenie jeża oraz liści i żołędzi.

– Jeż znajduje się w środku. Wokół niego są liście. Nad jeżem, czyli na górze są 2 liście i 1 żołądź. Z boku, po jego prawej stronie są 2 liście. Pod jeżem, czyli na dole jest 1 liść. Po lewej stronie jest 1 liść a za nim 2 żołędzie.

Następnie dorosły prosi dziecko o pokolorowanie obrazka zgodnie z poleceniem.

– Pokoloruj drugi liść znajdujący się nad jeżem.

– Pokoloruj drugi żołądź znajdujący się po lewej stronie jeża. Itd.

 

Ćwiczenie 5

Cel: kształtowanie orientacji kierunkowej w zakresie odróżniania stron prawa – lewa, góra – dół.

Dorosły kładzie przed dzieckiem kartkę w kratkę, na której narysowane są 2 dowolne obrazki, np. mysz i ser. Kratki muszą być większe np. 1 kwadrat złożony z 4 kratek z zeszytu w kratkę. Zadaniem dziecka jest zgodnie z poleceniem dorosłego wytyczyć drogę od myszy do sera.

Np. Idź 2 kratki w lewą stronę. 3 kratki w dół. 2 kratki w prawą stronę. 1 kratkę w górę. A następnie 1 kratkę w prawą stronę. Później 2 kratki w górę. Itd.

 

 

Piłkarzyki:

Grę rozpoczynamy od środka pola, gdzie narysowana jest kropka. Zadaniem jest dotarcie do bramki przeciwnika. Za każdym ruchem należy określić swój ruch, np. w prawą, w dół, lewy dolny róg itd.

 

rys. Katarzyna Grom